Hoe communiceer je inclusief?

In je communicatie wil je niemand uitsluiten of beledigen. Maar welke woorden gebruik je dan precies om het te hebben over herkomst, genderdiversiteit of mensen met een beperking? 

Woordgebruik 

• Maak van een eigenschap geen eigennaam. 
  • Zeg eerder persoon met een handicap in plaats van *gehandicapte.
  • Zeg eerder persoon met een buitenlandse herkomst (of migratieachtergrond) in plaats van *allochtoon.
• Check hoe gevoelig woorden kunnen zijn naargelang de sociale associaties die ermee gemaakt worden:
  • het Gevoelig Lexicon van De Standaard,
  • de Woordenlijst Inclusief Taalgebruik van de VRT,
  • de brochure 'Woorden doen ertoe, een gids voor woordkeuze in de culturele sector' van het Tropenmuseum.
• Gebruik eenvoudige woorden en korte zinnen. Via de tool ‘Is het B1?’ ga je na of een woord eenvoudig genoeg is.
• Hou rekening met anderstaligen. Gebruik de communicatiewaaier om taaldrempels te verkleinen.

Toegankelijkheid

Hou rekening met mensen met een (audio)visuele of andere beperking. 

• De Vlaamse overheid heeft checklists en richtlijnen over webtoegankelijkheid.
• Inter geeft info over digitale toegankelijkheid. Websites en apps van overheidsinstanties moeten verplicht een toegankelijkheidsverklaring publiceren.
• Inter geeft tips voor toegankelijke communicatie: dat gaat onder meer over inclusieve inhoud, leesbaarheid en opmaak.

Diversiteit

• Spreek iedereen op dezelfde manier aan. De federale overheid geeft tips om genderinclusief te schrijven. 
  • Zeg eerder ‘ouders’ in plaats van ‘vaders’ of ‘moeders’ als je mensen met kinderen aanspreekt.
  • Zeg eerder ‘administratief medewerker’ in plaats van ‘secretaresse’.
• Communiceer cultuursensitief aan de hand van de toolkit van Pharos. 
  • Algemene kennis over tradities en gewoonten zeggen niet automatisch iets over je gesprekspartner. 

Check

Wil je zeker zijn dat de doelgroep je bericht goed ontvangt? Laat het nakijken. Bijvoorbeeld met de checklist toegankelijke communicatie van de VGC, waarbij je screent op:

• Heb je de doelgroep betrokken?
• Is de toon van je bericht niet te ambtelijk?
• Hoe verspreid je het bericht?
• Gebruik je visuele versterking naast de tekst?
• …

Of ga met een collega of kennis in gesprek over het onderwerp waarover je wil communiceren. Zo leer je er op een heel andere manier naar kijken.

Je brengt je boodschap met specifieke beelden en woorden. Die bepalen mee welke delen van de werkelijkheid je wel of niet onder de aandacht brengt. Aan deze framing kan je niet ontsnappen in communicatie. Het kan zowel positief als negatief zijn.

Vermijd negatieve frames aan de hand van volgende tips::

•  Wees empathisch met de mensen uit je doelgroep: erken hun bezorgdheden. Zo ga je toxisch polarisatie tegen.
• Vermijd elke vorm van veralgemening of clichébeelden van de doelgroep.
• Maak de brug naar counterframes: kaders die nuanceren.

Voorbeeld van framing in het migratiedebat (OtherTalk):

• Bij OtherTalk ontdek je wat de frames ‘controle’, ‘win-win’ en andere inhouden. 
• Wil je aan de slag met nieuwe narratieven en frames? De toolkit 'verbindend en overtuigend communiceren over migratie in vijf stappen' van OtherTalk zet je op weg. 
   

In diverse communicatie is beeldkeuze cruciaal. Beelden kunnen (onbewust) stereotypen en vooroordelen bevestigen of ontkrachten.

Waar moet je op letten?

• Kies beelden die representatief zijn voor de doelgroep. Is een buurt erg divers, of juist helemaal niet? Laat dit dan zien in je communicatie. Doe je dat niet, dan bestaat de kans dat inwoners zich niet herkennen in de beelden en zich niet aangesproken of uitgesloten voelen.
• Zet verbinding centraal. Focus in je beelden niet op één groep, maar maak verbinding tussen groepen zichtbaar.
• Zorg voor een spreiding van diversiteit in je communicatie: van website en sociale media tot publicaties en nieuwsbrieven. Op die manier hoef je niet alle diversiteit in een enkel beeld te vatten. Hou rekening met kenmerken zoals etniciteit, seksuele voorkeur, religie en handicap om meer diversiteit aan te brengen in je communicatie.
• Kies beelden die de blik verruimen. Kies bij een campagne over gezondheidszorg bijvoorbeeld voor een vrouwelijke dokter met een donkere huidskleur. Vermijd beelden die stereotypen bevestigen (bv. man met gereedschap, vrouw met kinderen …).

Tip

Denk aan nieuwe rolmodellen als je beelden kiest. Door rolmodellen of influencers te betrekken bij campagnes of communicatieberichten, kan je een groep mensen aanspreken die je anders misschien niet bereikt.

Waar vind je diverse beelden?

Eigen databank

Maak jouw eigen beelddatabank. Verzamel foto’s van eigen collega’s, bewoners, activiteiten en events. Zo krijg je een realistische representatie van jouw gemeente. Maak duidelijke afspraken over het gebruik van deze beelden. Ontdek meer over hoe dit bijdraagt aan (h)erkenning en begrip.

• ‘Machtig Middelkerke’ is een participatieproject waarbij inwoners, verblijvers en toeristen kunnen meehelpen om het beeldmateriaal over Middelkerke te bepalen.

Stockbeelden

In onderstaande beeldbanken vind je een grote selectie aan rechtenvrije afbeeldingen. Gebruik zoektermen die de doelgroep benoemen en voeg eventueel ‘divers’ of ‘beperking’ toe als je een specifieker beeld zoekt. Bijvoorbeeld: ‘diverse collega’s’, ‘trots met beperking’ of ‘homogezin’.

• The Gender Spectrum Collection van Vice
• Nappy
• Getty Show Us
• Body liberation stock
• EMMA’s Inclusieve Beeldbank
• Tonl
• Create her Stock
• Rawpixel
• Diversify Photo
• Stocksy
• Fotodatabank van de Vlaamse Ouderenraad

Bij inclusieve communicatie ga je zo veel mogelijk mensen bereiken en aanspreken. In de keuze van je de communicatiekanalen en -middelen hou je best rekening met de diversiteit in je doelgroep.

• Je moet niet op ieder kanaal even sterk aanwezig zijn. Ga na welke kanalen je doelpubliek gebruikt en zet daarop in. Jongeren bereik je onder meer via socialemediakanalen, een oudere inwoner misschien eerder via je nieuwsbrief, website of de streekkrant. 
• Communicatie moet voor alle inwoners toegankelijk zijn, dus ook voor zij die minder digitaalvaardig of laaggeletterd zijn. Beperk je daarom niet enkel tot digitale media, maar zet in op diverse kanalen, zowel analoog als digitaal. 
• Hou rekening met handicaps. Maak je website toegankelijk voor mensen met een visuele of auditieve beperking. Geef een beschrijving voor elke afbeelding en maak slim gebruik van kleur en pictogrammen. 
• Inwoners die niet of nauwelijks Nederlands spreken bereik je op andere manieren. Bied je boodschap aan in andere talen of verspreid die via sleutelpersonen binnen een gemeenschap of organisatie (bijvoorbeeld een geloofsgemeenschap of een armoedeorganisatie).
• Bied je communicatie aan in een format dat je kan delen via whatsapp. Bijvoorbeeld: het Agentschap Integratie en Inburgering deelde geluidsfragmenten in verschillende talen over de coronamaatregelen.

Betrek inwoners en andere belanghebbenden bij de evaluatie van je communicatie. Hoe inclusief zijn je digitale en gedrukte communicatiemiddelen? Is er voldoende diversiteit aanwezig op je sociale media en in je campagnes?

De Vlaamse Gemeenschapscommissie  en de Thomas More hogeschool ontwikkelden een checklist om de communicatieproducten te screenen op allerlei indicatoren.